Nr.2/1993 lipiec 1993

Dlaczego pijemy ?

    W nasyconym chemią współczesnym świecie, w którym królują efektowne, choć sztuczne produkty ludzie coraz częściej poszukują naturalnych, mniej szkodliwych dla zdrowia substancji, jednym z bardzo poszukiwanych składników naszego pożywienia jest czysta, dobra woda.

I słusznie! Woda ma przecież ogromne znaczenie w naszym życiu. Świadczy o tym najlepiej fakt, że jej zawartość w organizmie waha się w granicach od 45 do 78%. Zawartość ta zmienia się z wiekiem. W trzymiesięcznym płodzie znajduje się około 90% wody, u noworodka około 75%, u dorosłych około 60%. Woda występuje we wszystkich tkankach naszego ustroju, chociaż Jej rozmieszczenie w całym organizmie nie jest równomierne. Największa jej ilość, bo około 40-50%, znajduje się w przestrzeniach wewnątrzkomórkowych. Pozostała część występuje we krwi, limfie i w przestrzeni międzykomórkowej. 

Woda jest obecna w organizmie pod różnymi postaciami. Przeważająca jej część związana jest jako woda krystaliczna w koloidach ortoplazmy komórkowej, tworząc napęczniałe żele, z których w większości składa się ciało człowieka. Część występuje w stanie wolnym i służy jako rozpuszczalnik soli oraz ciał organicznych. 

Począwszy od podstawowego procesu życiowego organizmów, jakim jest rozmnażanie, w którym plemniki dostają się do komórek jajowych dzięki środowisku wodnemu, woda niezbędna jest do podtrzymania wszystkich procesów biologicznych. Bierze udział w procesie wchłaniania pożywienia z jelit i w odżywianiu komórek. Podczas trawienia pokarmy doprowadzane są do stanu umożliwiającego rozpuszczenie ich w wodzie. Rozłożone na drobne cząstki zdolne są przeniknąć przez ścianki jelit, dostając się do krwi i płynu śródkomórkowego, a stamtąd do komórek. 

Woda jest w organizmie przenośnikiem i regulatorem ciepła, pochłania jego nadwyżki i wydala je w czasie parowania poprzez powierzchnię skóry i drogami oddechowymi. Człowiek pracujący w suchym powietrzu w temperaturze ok. 40°C traci dziennie ponad 5 litrów wody. Woda bierze udział we wszystkich reakcjach biochemicznych, zwilża błony śluzowe, gałkę oczna i zapewnia ruchliwość stawów. 

Przez układ krwionośny człowieka przepływa w ciągu doby 5-8 tyś. litrów wody. Zapotrzebowanie na nią jest na drugim miejscu po zapotrzebowaniu na powie­trze. Niedostateczna podaż wody doprowadza do szybkiego odwodnienia organizmu. Inna sprawa, że nadmiar również szkodzi; działa toksycznie obniżając ciś­nienie osmotyczne i uszkadzając komórki. Niedobór wody wynoszący około 10% masy ciała powoduje niewydolność fizyczną i psychiczną, a utrata 20% wody może doprowadzić do śmierci. Dorosły człowiek jest w stanie przeżyć bez jedzenia ponad miesiąc, lecz bez wody zaledwie kilka dni. 

W ciągu doby wymianie ulega 3-6% wody ustrojowej. Połowa wody znajdującej się w naszym organizmie wymienia­na jest w ciągu 10 dni. Umożliwia to transportowanie produktów odżywczych do komórek i wydalanie produktów prze­miany materii. Ilość wody potrzebna do uzupełnienia bilansu wodnego zależna jest od wielu czynników, przede wszystkim od wieku, aktywności fizycznej, temperatury otoczenia i wilgotności powietrza. Dzienne zapotrzebowanie człowieka na wodę wynosi około 1 litra. W czasie wysiłku wzrasta ono do 3 litrów, a w wielu dyscyplinach sportowych, ciężkiej pracy fi­zycznej i w wysokiej temperaturze człowiek potrzebuje nawet 4-5 litrów na dobę. 

W sytuacji, kiedy wydalanie wody przewyższa jej spożycie, może wystąpić odwodnienie organizmu. Utrata dużej ilości masy ustrojowej powoduje zmiany w organizmie człowieka. Przede wszystkim dochodzi do zmniejszenia ilości płynu wewnątrzkomórkowego i wzrostu stężenia osmotycznego. Następuje zmniejszenie objętości krwi. Wzrost ciśnienia osmotycznego wyzwala bodźce idące do kory mózgowej i w świadomości człowieka narasta odczucie pragnienia, „nakazujące" organizmowi uzupełnienie braku wody. W przypadku niezbilansowania gospodarki wodnej ustroju organizm uruchamia mechanizm samoobrony. W pierwszej kolejności następuje zmniejszenie wydzielania moczu przez nerki. Gdy ilość wydzielanego moczu spadnie poniżej 300-400 ml na dobę, dochodzi do samozatrucia, bowiem niemożliwe jest skuteczne wydalanie zbędnych produktów procesów metabolicznych. W miarę pogłębiania się niedoboru wody ustrojowej zmniejsza się też ilość wydzielanego potu, co powoduje przegrzanie organizmu. Połączenie tych dwóch czynników prowadzi do poważnych zaburzeń funkcji organizmu, a nawet do śmierci. 

Ponieważ ustrój człowieka nie może magazynować większej ilości wody, istnie­je konieczność stałego jej uzupełniania. Wodę wprowadzamy do organizmu w procesie odżywiania, zarówno poprzez wypijanie napojów, jak też spożywanie pokarmów stałych. Dorosły człowiek przyjmuje w ciągu doby około 1-1,5 litra wody w postaci płynów, zaś ilość wody pochodzącej z pokarmów stałych wynosi około 1 litra.Oprócz wody dostarczonej w postaci napojów i innych produktów spożywczych, w ustroju powstaje także znaczna ilość wody w wyniku procesów przemiany materii — spalania tłuszczów, węglowodanów i białek. Przeciętna ilość wody powstałej wskutek tych procesów metabolicznych wynosi od 400 do 450 g na dobę. 

Braki i niedobory wody w naszym organizmie uzupełniać powinniśmy przede wszystkim napojami o wysokiej jakości.

Tadeusz Wojtaszek